Në përditshmëri dëgjojmë dhe lexojmë forma të shqipes që nuk janë të sakta, por që tashmë askush nuk i vëren. Janë bërë pjesë e zakonshme e komunikimit të përditshëm, të shkrimit publik dhe madje edhe të dokumenteve zyrtare. Disa gabime janë aq të përhapura, saqë kur dikush i korrigjon, duket sikur po e tepron.

Shqipja është një gjuhë e pasur, por shpesh e lënë në mëshirë të zakoneve, rrjeteve sociale dhe nxitimit të komunikimit. Kjo ka sjellë një realitet të ri, gabimet janë bërë standard i heshtur.

Fjalë dhe forma që përdoren gabim

Në shumë raste, deformimet e shqipes janë bërë pjesë e natyrshme e të folurës. Disa nga më të zakonshmet, të dokumentuara edhe në media, janë:

• “Mësusja” në vend të “mësuesja”, formë që gjendet shpesh edhe në tekste shkollore dhe njoftime zyrtare.
• “Jom”, “s’kom” në vend të “jam”, “s’kam”, të zakonshme në komunikimin dixhital.
• “Stafi mjekësor janë” në vend të “stafi mjekësor është”, një mospërputhje e zakonshme mes numrit të kryefjalës dhe foljes.
• “Do ja them” në vend të “do t’ia them”, ku bie në sy humbja e “t”-së.
• “15 qershorë 2025” në vend të “15 qershor 2025”, me shtim të panevojshëm të “ë”-së.

Sipas Portalb.mk, këto janë forma që kanë fituar përdorim masiv dhe janë bërë pjesë e gjuhës së mediave. Edhe Bota Sot ka raportuar se gabimet drejtshkrimore shfaqen shpesh në tekstet shkollore dhe dokumentet publike, për shkak të mungesës së redaktimit profesional.

Kur e folura e përditshme ndikon standardin

Në përmbledhjen “Si ta flasim saktë gjuhën shqipe” nga Tom Gjokhilaj, përmenden disa prej gabimeve më të zakonshme që kanë hyrë në përdorim të gjerë:

• Përemrat e pacaktuar si dikush, çdokush, shumëkush janë njëjës, jo shumës.
• Emri “prind” është njëjës. Thuhen “prindërit e nxënësit”, por jo “prindëri”.
• Foljet me rrënjë që përfundojnë me -rr, -l, -ll marrin pjesore me “-ë”: marrë, mbledhur, jo marrur apo mbledhurë.
• E ardhmja e foljeve shpesh përdoret gabim: do të shkon në vend të do të shkojë.

Gjokhilaj thekson se gabimet nuk lidhen vetëm me drejtshkrimin, por me mënyrën se si e perceptojmë gjuhën – shpesh si një mjet të përditshëm komunikimi dhe jo si pasuri kulturore.

Shkenca gjuhësore dhe ndikimi i gabimeve

Në një studim të thelluar akademik, Ma. sc. Shpresa Dorda, në doktoratën e saj pranë Universitetit të Tiranës, vëren se shumë nga këto deformime janë bërë pjesë e gjuhës shkencore dhe institucionale.

Sipas saj:

“Në tekstet akademike, ndikimi i gjuhëve të huaja, sidomos i anglishtes, ka sjellë forma të pasakta si ‘effekt’ në vend të ‘efekt’, apo ‘projekti implementohet’ në vend të ‘projekti zbatohet’.”

Dorda thekson se mungesa e redaktimit gjuhësor në botime zyrtare dhe akademike po dëmton seriozisht standardin. Në shumë raste, përdorimi i formave të pasakta po përvetësohet nga brezat e rinj si “normë e re” e shqipes.

Gabimet jashtë kufijve – shqipja në diasporë

Në publikimet e platformës Shkolla Shqipe, që vepron në Zvicër, theksohet se përdorimi i gabuar i gjuhës është po aq i përhapur në mësimdhënien jashtë vendit. Shpesh nxënësit e komunitetit shqiptar përballen me materiale të paqarta, me gabime ortografike dhe ndikim të fortë nga gjuhët e huaja.

“Në shumë shkrime, artikuj e dokumente gjenden gabime ortografike e logjike që dëmtojnë qartësinë e gjuhës shqipe,” – thekson publikimi.

Aty përmenden shembuj të tillë si:

• Mospërdorimi i shkronjave “ë” dhe “ç” në komunikimet dixhitale.
• Përdorimi i fjalëve të huaja në vend të shqipes, si event, project, content.
• Përzierja e trajtave të foljeve, p.sh. do shkoj në vend të do të shkojë.

Këto deformime nuk janë vetëm teknike, por ndikojnë në vetë ndjesinë e të shkruarit shqip si gjuhë e kujdesit dhe e identitetit.

Kur gabimi bëhet zakon

Kur një formë e gabuar përsëritet çdo ditë, ajo pushon së perceptuari si gabim. Kështu, norma e gjuhës zbehet, dhe standardi humbet kuptimin e vet. Sot, shumë përdorime që para një dekade do të korrigjoheshin menjëherë, kalojnë pa u vënë re – madje edhe në media kombëtare.

Në thelb, problemi nuk qëndron vetëm te përdorimi, por te qëndrimi ndaj gjuhës. Kur gabimi nuk korrigjohet, ai shndërrohet në zakon; dhe kur zyrtarizohet, bëhet pjesë e një shqipe që po largohet ngadalë nga vetvetja.

Gjuha shqipe kërkon ndihmë

Ky shkrim është një ftesë për të gjithë ata që e duan shqipen.
Nëse keni vënë re fjalë, shprehje apo forma që përdoren gabim, por që duken “normale”, ndajini me ne.

Nëse i japim pak më shumë vëmendje gjuhës sonë, mund t’i kthejmë këto zakone të gabuara në mësime për ta folur dhe shkruar shqipen siç e meriton.

© 2025, Pozitivi. All rights reserved.