Një projektligj i ri për barazinë gjinore në shoqëri ka ndezur debate të forta publike në Shqipëri. Disa e quajnë “ligj që prish familjen”, të tjerë “një hap drejt dinjitetit dhe drejtësisë për të gjithë”. Por çfarë parashikon realisht ky ligj, pse ka shkaktuar përplasje dhe a është vërtet fjala për “gjininë” apo për barazinë si vlerë themelore shoqërore?

Çfarë është ligji

Projektligji për Barazinë Gjinore në Shoqëri është një rishikim i ligjit të vitit 2008, me synimin për ta përafruar me standardet e Bashkimit Evropian, Konventën për Eliminimin e Diskriminimit ndaj Grave (CEDAW) dhe Konventën e Stambollit.

Sipas Ministrisë së Shëndetësisë dhe Mirëqenies Sociale, drafti:

• forcon detyrimet e institucioneve publike për buxhetim gjinor;
• njeh dhe vlerëson punën e papaguar që kryhet kryesisht nga gratë në familje;
• kërkon përfaqësim të balancuar gjinor në vendimmarrje;
• ndalon çdo formë diskriminimi në bazë të gjinisë apo faktorëve të ndërlidhur.

Ky është një përditësim teknik dhe ligjor, që synon të përputhë Shqipërinë me praktikat e vendeve të BE-së, pa ndryshuar konceptet bazë të familjes apo gjinisë.

Për çfarë debatohet – zërat pro dhe kundër

Mbështetësit e ligjit, përfshirë organizata të shoqërisë civile si Rrjeti i Fuqizimit të Grave në Politikë, Aleanca Gjinore për Zhvillim dhe Qendra “Shelter për Gra”, e quajnë draftin “një ligj që mbron barazinë, familjen dhe dinjitetin njerëzor”.

Në një deklaratë të përbashkët të publikuar nga Reporter.al (21 tetor 2025) , organizatat theksojnë se:

“Ky ligj nuk shpik gjini të reja, por siguron që asnjë grua apo burrë të mos përjashtohet apo paragjykohet në punë dhe në shoqëri.”

Sipas tyre, heqja e termave “stereotip gjinor” dhe “përkatësi e shumëfishtë” do të dobësonte mbrojtjen ligjore për individët që përjetojnë më shumë se një formë diskriminimi — për shembull, një grua rome me aftësi të kufizuara.

Në anën tjetër, disa deputetë dhe përfaqësues të grupeve konservatore pretendojnë se drafti përfshin “terminologji ideologjike të paqartë”, që mund të përdoret për “ndryshime kulturore të panevojshme”. Ata argumentojnë se ligji ekzistues për Mbrojtjen nga Diskriminimi (2010) është i mjaftueshëm dhe nuk kërkon reformulim.

Çfarë është në lojë

Në thelb, përplasja nuk është për gjininë si koncept biologjik, por për rëndësinë që i jep shoqëria barazisë reale. Mbështetësit e ligjit e shohin si një instrument për drejtësi sociale — për të korrigjuar pabarazitë që lindin në jetën e përditshme, jo vetëm ato në letër.

Kritikët e interpretojnë si rrezik për vlerat tradicionale, duke besuar se pas termave ligjorë qëndron një frymë “importuar nga Perëndimi”. Megjithatë, juristët që e kanë analizuar draftin theksojnë se nuk ekziston asnjë nen që prek familjen, as që përmend “identitet gjinor”. Ligji fokusohet vetëm në parandalimin e diskriminimit dhe rritjen e përgjegjësisë së institucioneve publike për ta zbatuar barazinë në praktikë.

“Woke” – si u fut në debatin shqiptar

Në rrjetet sociale dhe në disa opinione publike, fjala “woke” është përdorur për të karakterizuar mbështetësit e ligjit. Termi “woke”, që fillimisht do të thotë “i vetëdijshëm ndaj padrejtësive shoqërore”, është kthyer në një etiketë politike që përdoret për të diskredituar nismat për barazi, përfshirje apo diversitet.

Në këtë debat, përdorimi i termit “woke” ka shërbyer për të ngatërruar qëllimisht temën e ligjit me çështje ideologjike, duke krijuar përshtypjen e rreme se drafti lidhet me “ndryshime gjinore” ose “kulturë të huaj”. Në realitet, drafti trajton çështje konkrete: paga të barabarta, trajtim të drejtë në punë dhe ndalimin e stereotipeve gjinore që ndajnë rolet “për burra” dhe “për gra”.

Kush janë zërat kryesorë në debat

Pro:

• Organizatat e grave dhe shoqërisë civile (Rrjeti i Fuqizimit të Grave, Aleanca Gjinore, Qendra Shelter për Gra).
• Juristë dhe ekspertë të të drejtave të njeriut që e lidhin draftin me procesin e integrimit në BE.
• Përfaqësues të OSBE dhe OKB që prej vitesh rekomandojnë përditësimin e legjislacionit për barazinë gjinore.

Kundër:

• Disa deputetë dhe përfaqësues të komuniteteve fetare që shprehen për ruajtjen e konceptit tradicional të familjes.
• Aktivistë dhe opinione në rrjete që e shohin ligjin si “produkt të ideologjive liberale perëndimore”.

Megjithatë, kritikët nuk kanë sjellë shembuj konkretë të neneve problematike, por janë fokusuar te fjalët dhe perceptimet.

A është kthyer në një debat të rremë?

Shumë analistë e quajnë këtë një “debati të rremë”, pasi polemikat janë ngritur më shumë mbi keqinterpretime dhe frikë kulturore, sesa mbi tekstin ligjor. Ligji nuk cenon familjen, nuk ndryshon konceptin e gjinisë dhe nuk shpik identitete të reja. Ai synon të garantojë drejtësi, respekt dhe mundësi të barabarta për të gjithë qytetarët.

Në një realitet ku gratë shpesh fitojnë më pak se burrat për të njëjtën punë, ku rolet familjare mbeten të pabarabarta dhe ku përfaqësimi politik i grave është ende i ulët, barazia gjinore nuk është çështje ideologjike, por domosdoshmëri shoqërore.

Në fund, pyetja nuk është “a jemi pro apo kundër ligjit?”, por: A duam një shoqëri ku secili vlerësohet për aftësitë, jo për gjininë?

---

Burime kryesore:
– Reporter.al – “Shoqëria civile: Ligji për barazinë gjinore mbron familjen, barazinë dhe dinjitetin” (21 tetor 2025)
– Ligji Nr. 9970, datë 24.7.2008 “Për barazinë gjinore në shoqëri”
– Ligji Nr. 10221, datë 4.2.2010 “Për mbrojtjen nga diskriminimi”
– Deklaratat publike të organizatave të grave dhe ekspertëve të të drejtave të njeriut

© 2025, Pozitivi. All rights reserved.